تغییر رنگ روغن پایه اغلب نشان می‌­دهد ترکیب مواد یا شیمی آن تغییر یافته است، با این حال هنگامی که رنگ روغن عوض می‌­شود، الزاما به معنی فرارسیدن پایان عمرآن نیست. روغن می تواند کاملا تیره باشد ولی هنوز هم کارایی خود را داشته باشد. در این مطلب برآنیم که عوامل موثر بر رنگ اولیه محصول، عوامل تغییر دهنده رنگ حین کارکرد و آزمون های استاندارد رنگ روغن­ ها را بررسی نماییم.

استاندارد تعیین رنگ ها

استاندارد ASTM D 1500 به عنوان یک مقیاس رنگی در بازه 0.5تا 8 برای تعیین رنگ مشتقات نفتی همچون روغن ها و وکس ها تعریف شده است. این استاندارد با در نظر گرفتن 16 گام با فاصله 0.5 از یکدیگر (زرد روشن تا قهوه ای) مرسوم ترین آزمون برای گزارش رنگ روغن ها است. برای محصولات با رنگ روشن تر از مقیاس ASTM D 1500 از مقیاس سیبولت (ASTM (D 156 استفاده می شود. ASTM D 156 برای محصولات نفتی همچون سوخت ها و پارافین ها کاربرد بیشتری دارد. مقیاس این استاندار از -16 تا +30 با گام یک واحد است. شکل 1 مقایسه ای از بازه رنگی هدف، در اندازه گیری رنگ فراوردهای نفتی به روش آزمون های ASTM D 1500 و ASTM D 156 است.

رنگ روغن اولیه

رنگ اولیه روان کننده ی نو، معمولا وابسته به نوع روغن پایه، گرانروی و افزودنی ­ها است. روغن های پایه، رنگ های متفاوتی از روشن تا تیره و حتی بدون رنگ را شامل می­‌شود. به صورت یک قائده کلی ولی نه الزامی، با افزایش گرانروی، رنگ روغن پایه های گروه I، تیره تر می گردد. مهمترین دلیل اینکه این امر می توان حضور برخی آروماتیک های چند حلقه یا ترکیبات نیتروژن دار در ترکیب این نوع روغن پایه دانست.

در روغن پایه های گروه II و III که از گاز هیدروژن برای تصفیه بهره برده اند. به دلیل حذف ترکیبات عامل تیرگی، ثبات رنگی و روشنی آن بیشتر است. رنگ روغن پایه های گروه II و III تابع فشار جزئی هیدروژن و دما در راکتور است.

عوامل تغییر دهنده ی رنگ روغن

1. اکسیداسیون روغن تحت تاثیر دمای بالا، فشار بالا، اسید، اکسیژن یا آب، سرعت می یابد. (فلزات معلق در روغن به عنوان کاتالیزور عمل کرده و سرعت واکنش اکسیداسیون را افزایش می دهند.)
2. وجود افزودنی­ های پاک کننده و پراکنده کننده با کیفیت (این افزودنی ها خیلی زود آلودگی ها و لجن را از سطح فلزی کنده، در خود معلق ساخته و در نتیجه به سرعت تیره شود: بنابراین تیره شدن و یا حتی سیاه بودن رنگ روغن، الزاما به معنای کم شدن کیفیت و پایان عمر روغن نیست.)
3. حضور آلاینده های خارجی همچون گرد و غبار یا ذرات فلزی
4. آلودگی آب ( ابتدا باعث کدورت روغن شده و در صورت افزایش آلودگی، آب و روغن به صورت دو فاز مجزا، ظاهر می شوند.)

نتیجه گیری

رنگ اولیه روغن به مشخصات روغن پایه و افزودنی های آن وابسته است. چندین عامل می تواند رنگ اولیه را تغییر دهد: تشکیل لجن و رسوب حاصل از اکسیداسیون، رنگ را تیره می‌کند و حضور آب در روغن باعث کدر شدن آن و بافت کف دار یا خامه ای می شود. با افزایش میزان کارکرد، روغن خاصیت محافظتی خود را ازدست می دهد و زمان تعویض آن فرا می‌رسد. پایش چشمی روش علمی نبوده و صرفا بر اساس تجربه های پیشین و حدس و گمان است.